Oyalanma çoğumuzun derdi değil mi? Belki okul belki sınav belki de işle ilgili oyalanmanın pençesine kapıldınız. Peki neden, ama gerçekten neden oyalanırız? Ve de farklı oyalanma tipleri nelerdir??
Oyalanma aslında duygularla alakalıdır, berbat bir stres yönetimi taktiğidir. Aslında oyalanma bizi stresten, negatiflikten korumaya çalışır “Yapacağım iş bana o kadar acı verecek ki (sıkıntı, kaygı vb.) ondan kaçımalıyım” ama negatiflikten koruyayım derken daha fazla negatife maruz bırakır. Yine kısa dönem hazzın uzun dönem acı getirdiği bir örnek. Kendimizi kısa dönemli hazlara veririz ki çalışmanın acısından kaçalım. Yani bir kaçma/kaçınma yöntemidir.
5 çeşit oyalanma tipi vardır, bunlar: Mukemmelliyetçi, Hayalci, Kendini Baltalayan, Son Dakikacı ve Keyifim Gelsin’dir
Mukemmelliyetçi
Başlamak için mükemmel zaman, mükemmel materyal, mükemmel ortamı bekler. Oldu da o ya da bu sebepten başladıysa da tamamlamak için ürünün mükemmel olmasını bekler. Aslında hata yapmaktan ya da eleştiriden bir kaçınma vardır burada. Son dakikacılık ile karıştırılabilir ama son dakikaya kalmasının sebebi mükemmeli tutturmaya çalışmaktandır. Mukemmelliyetçinin sürekli biriken işleri vardır. Yarım kalan projeler, büyük bir hevesle başlanan ama pürüz çıktığında terk edilmiş projeler mezarlığına döner zihin.
Öneri
Hedefler artık gerçek hedefler olmayabilir. Bir zamanlar istediğin şeyi istemiyor olabilirsin. Bazı hedefleri bırakmayı öğrenmek gerekli. Ardından adımlara bölmek şart. Bir kağıda bu işe başlamak ve de tamamlamak için hangi adımlar gerekiyor yazmalı. Ve de mutlaka bu adımlar gerçekçi mi, aksiyonlanabilir mi yani yapılabilecek şeyler mi, senin kontrolünde şeyler mi bakmak lazım. Sırada “Şu anda yaptığım aslında yapmak, varmak istedigimi kapsıyor mu?” diye düşünmek lazim. Yazı yazmak için mesela bir yerden sonra okumayı bırakıp yazmak lazım. Hala okunuyorsa hala yazılmıyor yani kapsamıyor demek. Ya da güzel kalemlerle not kağıtları ile bezeli bir ortam yaratmak gerçekten de tekrar yapmayı kapsıyor mu yoksa bir oyalanma taktiği mi? “Olduğu kadar” de ve başla. Ve “Olduğu kadar” de ve bırak. Elinden gelenin %100’ünü yapmaya çalışma, %80’in peşinden git. Mükemmel olmasa da kriz çıkmayacak. Bu stresten kurtulmak hakkın.
Hayalci
İşin, gerçekliğin stresi ile karşılaşmaktansa hayalciler kendilerini hayal dünyasında tutmayı tercih ederler. Hayal kurmak da sahte bir başarı, tamamlanmışlık hissi sağlar. Gelecek planlarla ilgilenmek, yapabilecekleri, ama şimdi olanları değil, şimdi olmayanları planlamak “Her şey çok güzel olacak” hayalleri kurmak ve sadece bunu yapmak hayalcilerin güzel olacak zamanlara erişmesini engeller.
Öneri
Günün ilk saatlerini verimli geçirmek çok önemlidir tavuskuşları için. En zor işi mümkünse günün ilk kısmında yapıp kurtulmak gerekir. Ertelendiği müddetçe ertelenme ihtimali daha da artacaktır. Eğer günün başında minik minik önemsiz işler tamamlarlarsa sahte bir başarı duygusu verecektir bu. Sanki iş yapmış gibi ama asıl önemli işler ertelenmeye devam eder aslında.
Kendini Baltalayan
“Eğer hiçbir şey yapmazsam kötü bir şey de yapmış olamam” inancı vardır altta. Aslında kendini baltalayan insanların en büyük engelli hata yapmaktan, kötü yapmaktan, başarısız olmaktan korkmaktır. Hal böyle olunca tabii hiçbir şey yapmamak yerine başka şeyler yapmak hatta başka meşgaleler yaratmak koruyucu olur. “Evi temizlemem lazım, yemek yapmam lazım, dışarıda işim vardı, akşam misafir geldi…” bunların hepsi rasyonel gerekçeler gibi durur ancak aslında baltalamak için kişinin yarattığı önceliklerdir, hepsi olmasa da bir kısmı. Sonuç olarak hata yapmaktan korktuğu işte hata yapmaz, çünkü o işi yapmaz.
Öneri
Yapılacaklar ve yapılmayacaklar listesi hazırlamak gerekli. Günün ilk başında ilk görev olarak bunu yapmak gerekli. Sık yapılan hatalar ve öneriler için #habitlabtodo etiketine bakabilirsiniz. Yapılmayacaklar listesini açacak olursak, oyalanmak için sık sık ne yapıyorsan hangi koşulda, o listede o maddeler birikmeli. “Sıkılınca işim bitmeden instagram’a bakmak” “Öğle uykusuna yatmak” “Mutfağa gidip bir şeyler atıştırmak” “Akşam içki içmek” örnekler olabilir. Benim için “Önemli sıkıcı maddeleri yapmaktansa kolay önemsiz maddeleri yapmak” bir madde olabilir. Yapılacaklar listesi de dikkati toparlamaya yardımcı olacak aynı zamanda zor işleri halletmenin hazzı için imkan yaratacak.
Son Dakikacı
Son dakikacılar bir deadline (en son tamamlanması gereken zaman) kendileroni daha iyi zorladığını düşünürler. “Anca deadline geldiğinde ben iyi bir iş çıkarabilirim” düşüncesidir bu. Bu tuzden geniş planlar yapmaktansa son dakikaya kadar keyfine bakarlar (bazen de bakamazlar.) Bu her zaman bilinçli bir hareket olmak zorunda değil. Ama son dakikada tamamlayabildiklerini gördükçe erken başlama motivasyonları azalır. Çünkü son dakikada bir iş yetistirmek çok streslidir. Bu stresi son bir iki gün çekeceğime neden 10 gün 100 gün çekeyim diyr düşünürler, farkında olmadan. Beyin böyle hesaplar aslında. Halbuki son dakika stresi ile düzenli azar azar işi eritme çok farklıdır. Düzenli çalışma çoğu zaman iyi bile hissettirir.
Öneri
Planlama gerekli bu koşulda. Bir tane deadline olacağına bir sürü bir sürü deadline ile süreci bölme. Erteleme riskine karşı çok olması daha yardımcı çünkü bir deadline ertelendikçe (şimdi gerçekçi olalım, ertelemek gerçek bir olasılık) diğer deadline’a yaklaşacak ve bu harekete geçmek için o gerekli “geç kalıyorum” hissini sağlayacak. Biraz da disipline etmek gerekiyor kendimizi, mesela hatırlatma kartı yazılabilir sürekli ertelememek için.
Keyifim Gelsin
İşlerini önceliklendirmeyi yapamazlar, bu yüzden yapmaları gerekeni yapmaktansa canlarının istediklerini yaparlar. Bu yüzden de ehemmiyeti olan işler yapılmaz, önemsiz ufak tefek işler yapılır. Önceliklendirme zaman alan bir şey olduğundan yine “Gerek yok bu zamanı harcamaya, canım istemiyor” diye düşünebilirler. Sürekli meşgul görünüp verimli çalışmamaya sebep olur bu da.
Öneri
Büyük projeler ya da yerinde durduran hedefleri minik parçalara bölmek. Ama gerçekten minik. Belki de tez yazmak için yapılacaklar listesinin ilk başında “Bilgisayarı aç” olacak. Bu sayede minik minik şeyler yaparak oyalanmayı seven beyine yeni minik şeyler verebilmiş oluruz.
Bu 5 oyalanma tipinden birine ya da daha fazlasına sahip olabilirsiniz. Bu koşulda hangi oyalanma tipini kendinizde gözlemliyorsanız onun önerilerini uygulamaya başlamalısınız. Ben mesela oyalandığımda mükemmelliyetçi ve kendini baltalayan oluyorum. Siz kendinizde hangisini görüyorsunuz?
Bu serinin içeriği https://www.lifehack.org/‘dan uyarlanmıştır.
